Stad met inspraak

‘De burgers zelf weten gewoonlijk het best wat hun behoeften zijn en kunnen oplossingen of middelen appreciëren om deze behoeften te bevredigen. Ze kunnen ook zelf oplossingen aanreiken, zowel in de vorm van suggesties of creatieve ideeën, als van concrete acties’, besluiten VUB-onderzoekers in het boek De humane stad. Die burgerbijdrage kan effectief het verschil maken. Want, zo gaan de onderzoekers verder: ‘Op die manier gaan de burgers zelf actief participeren in het beheer van hun gemeente. Aldus krijgen ze het gevoel dat ze wonen in een stad op maat van de mensen, en niet alleen van de bureaucratie, economie, technologie, of politiek.’

Op dit moment organiseert de stad infosessies bij grote werken of projecten. Buurtbewoners kunnen daar hun zeg hebben. Dat klinkt positief, maar al te vaak zijn de echte beslissingen al genomen en zijn dit geen inspraakmomenten. Dat zagen we bijvoorbeeld bij het opstellen van een nieuw RUP voor de omgeving aan De Bres, waar op voorhand al beklonken was dat de omgeving een park zou worden, er een nieuwe parking zou gebouwd worden en op die plek een nieuwe sporthal zou worden gebouwd, echte aanpassingen door burgers waren dus niet meer mogelijk. De grote lijnen worden door projectontwikkelaars uitgezet, strategische beslissingen over stadsontwikkeling worden ver buiten het publiek debat gehouden. De bewoners hebben er niets over te zeggen. Dat is geen democratie, dat is oude politieke cultuur. De logica moet worden omgedraaid. Wij willen geen vijgen na Pasen, maar echte inspraak over alle grote beslissingen. Democratie gaat over burgers die zélf mee beslissen over hun buurt, hun wijk, hun stad.

Wij willen het Halse bestuursakkoord laten schrijven door de burgers zelf. Democratie is een werkwoord. We inspireren ons op het Decidim-participatieproject van Barcelona. Decidim betekent ‘wij beslissen’ in het Catalaans. Het toekomstplan van Barcelona is gebouwd op 10.000 voorstellen van bijna 40.000 burgers en 1.500 organisaties. Decidim is een open source-platform dat speciaal gebouwd werd om participatie van burgers structureel te verankeren in het stedelijk bestuur. De technische mogelijkheden om iedereen te raadplegen en te betrekken, zijn vandaag eindeloos veel groter dan vroeger. Met digitale platformen, de sociale media en de smartphone volstaat een druk op een knop om je mening te geven. Als open source publieke stadsplatformen alle info bijeenbrengen, is interactie mogelijk. Die platformen moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Ze horen in handen van de gemeenschap thuis, niet in handen van een of ander privé bedrijf dat vroeg of laat informatie kan achterhouden of alleen tegen betaling vrijgeven.

Met digitale platformen bereik je niet iedereen. Daarom zorgen we dat inspraak- en participatietrajecten de hele samenleving bereiken. We focussen daarbij zeker op jongeren en garanderen dat alle lagen van de diverse Halse bevolking bereikt worden. We peilen voortdurend naar de mening en de voorstellen van burgers, via bevragingen en opinieonderzoek. Het stadsbestuur legt regelmatig verantwoording af aan de burgers op open wijkbijeenkomsten.

Adviezen van jeugdraden en andere adviesorganen moeten ernstig genomen worden. Behandelt de gemeenteraad zaken die betrekking hebben op bepaalde wijken of op bepaalde doelgroepen, dan moeten wijkcomités, adviesraden of andere belanghebbenden vooraf actief betrokken worden. Die ‘burgertoets’ wordt verplicht bij elke beleidsbeslissing.

Democratie betekent: de bevolking controle geven over de samenleving. Burgers zijn geen kleuters die je moet pamperen. Wij geven burgers echte zeggenschap over belangrijke beslissingen. We ijveren voor een bindend referendum als 1% van de Hallenaren dat vraagt. De initiatiefnemers bepalen daarbij de vraagstelling en er is geen opkomstdrempel.

Referenda dwingen politici tot de gezonde reflex om hun politieke keuzes direct aan de basis te verantwoorden. Maar vooral: bij een referendum discussieert de hele samenleving mee: bij de kapper, in de sportclub, bij de vakbond en het lokale actiecomité, in de moskee of het buurtcentrum. Daarin zit de echte winst: dat het publieke debat echt publiek wordt. De democratie krijgt adem en treedt buiten de muren van de gemeenteraad. Op de dag van het referendum bepalen we heel praktisch: deze richting gaat het beleid uit. Hallenaren kunnen dan meestemmen over het parkeerbeleid, over de toekomst van de omgeving rond De Bres...

Het bindend karakter ervan moet ervoor zorgen dat het referendum werkelijk een stap is naar democratie. Vandaag kan een beleid al te gemakkelijk een referendum negeren. Nee is nee en ja is ja, en daarmee uit. Er mogen geen opkomstdrempels worden ingesteld. Wie niet deelneemt, geeft zijn mandaat aan wie wel deelneemt. Zonder opkomstdrempel vermijden we ook boycotacties: een te klein aantal stemlokalen, een oproep van het beleid om niet te stemmen enzovoort. Wie met veel handtekeningen een referendum uitlokt, moet de vraagstelling ervan kunnen bepalen. Nu legt de gemeenteraad nog vast waar het referendum exact om draait. Daardoor kan je een referendum al verliezen nog voor de stemming. Een goed idee is: ambtenaren ter beschikking stellen die initiatiefnemers van een referendum eventueel helpen bij een goede formulering.

We versterken de democratische werking van de Halse gemeenteraad en keren de gemeenteraad daarom binnenstebuiten. De burgers moeten centraal staan. De gemeenteraad moet de dialoog met de lokale samenleving opzoeken en burgers een stem geven in de gemeenteraad.

We behouden het interpellatierecht, het recht voor burgers om de gemeenteraad toe te spreken en voorstellen te doen. We maken het bekender bij de Hallenaren en laagdrempeliger zodat meer inwoners zich erop zullen beroepen.

Een sterk middenveld is belangrijk voor een democratie-van-onderuit, omdat het allerlei groepen betrekt, omdat het mensen versterkt, omdat er kennis samengebald zit… Een brede en diepe democratie kan niet zonder een goed ontwikkeld middenveld. Van actiegroepen tot vakbonden, van vrouwenorganisaties tot buurt- en natuurverenigingen: zij zijn een essentiële schakel in het democratische proces. Ze vormen de buik van de samenleving waar het debat wordt georganiseerd en mensen samenkomen. Ze kunnen mee de agenda bepalen en meningen helpen vormen.

We versterken de deelname van het sociale middenveld in de raden van bestuur van intercommunales, stadsbedrijven, huisvestingsmaatschappijen en andere stedelijke bestuursorganen.

We maken komaf met de oude politieke cultuur van politieke benoemingen en vriendjespolitiek en maken ruimte voor sterke, onafhankelijke bestuursraden met verkozen politici en geëngageerde bestuursleden uit sociale organisaties en het middenveld.